Làm thế nào để số hóa hiện vật văn hóa đảm bảo tính nguyên bản?

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang lan rộng trên toàn cầu, việc số hóa hiện vật văn hóa không chỉ giúp bảo tồn di sản quý giá mà còn mở ra cơ hội quảng bá văn hóa tới cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, bài toán lớn đặt ra là làm sao để hiện vật sau khi được số hóa vẫn giữ được tính nguyên bản, không bị sai lệch hay mất đi giá trị gốc. Câu trả lời không chỉ nằm ở công nghệ, mà còn ở cách tiếp cận và phương pháp triển khai.

Số hóa hiện vật văn hóa là gì và vì sao cần đảm bảo tính nguyên bản?

Hiểu đúng về số hóa hiện vật văn hóa

Số hóa hiện vật văn hóa là quá trình chuyển đổi thông tin, hình ảnh, cấu trúc và nội dung của các hiện vật vật lý thành định dạng kỹ thuật số, thường là hình ảnh 3D, dữ liệu mô phỏng, hoặc nội dung tương tác. Các hiện vật có thể là đồ gốm, nhạc cụ cổ, trang phục truyền thống, tài liệu cổ, tranh dân gian hay các di tích kiến trúc. Mục tiêu của quá trình này là lưu trữ lâu dài, dễ dàng tiếp cận và truyền tải giá trị văn hóa đến thế hệ sau.

Tính nguyên bản quyết định giá trị văn hóa

Tính nguyên bản ở đây không chỉ là hình dáng hay màu sắc, mà còn bao gồm tỷ lệ, vật liệu, họa tiết, kỹ thuật chế tác và cả ý nghĩa văn hóa mà hiện vật đó mang theo. Nếu quá trình số hóa làm mất đi những yếu tố này, thì hiện vật số chỉ còn là bản sao thiếu hồn cốt, không thể đại diện cho giá trị văn hóa gốc. Do đó, đảm bảo tính nguyên bản là yêu cầu cốt lõi trong mọi dự án số hóa hiện vật văn hóa.

Các yếu tố kỹ thuật cần lưu ý khi số hóa hiện vật văn hóa

Lựa chọn công nghệ số hóa phù hợp

Không phải công nghệ nào cũng phù hợp với mọi loại hiện vật. Với hiện vật nhỏ, chi tiết như đồ gốm, tượng, hay nhạc cụ, công nghệ quét 3D tĩnh với độ phân giải cao là lựa chọn lý tưởng. Đối với kiến trúc hay di tích quy mô lớn, cần dùng đến công nghệ LiDAR hoặc chụp ảnh 360 độ kết hợp mô hình hóa không gian.

Chất lượng đầu ra phụ thuộc rất lớn vào độ phân giải, độ chính xác không gian và khả năng tái tạo màu sắc, chất liệu. Chính vì vậy, lựa chọn thiết bị, phần mềm và đội ngũ thực hiện phải dựa trên tính chất của từng hiện vật để đảm bảo tính nguyên bản sau khi số hóa.

Ánh sáng và môi trường chụp/quét

Một yếu tố ít được nhắc đến nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng số hóa chính là ánh sáng. Ánh sáng không phù hợp có thể làm sai lệch màu sắc hoặc che mất các chi tiết nhỏ. Ngoài ra, môi trường xung quanh như phông nền, nhiệt độ, độ ẩm cũng cần được kiểm soát tốt để hạn chế ảnh hưởng đến hiện vật và độ chính xác của dữ liệu thu được.

Bảo vệ dữ liệu số hóa và phiên bản gốc

Sau khi hoàn thành quá trình số hóa hiện vật văn hóa, dữ liệu số cần được lưu trữ ở nhiều định dạng và trên nhiều nền tảng khác nhau để tránh mất mát. Đồng thời, phiên bản số cần được ghi chú rõ ràng về thời gian số hóa, thiết bị sử dụng, đơn vị thực hiện và các tham số kỹ thuật để phục vụ đối chiếu về sau.

Số hóa hiện vật văn hóa là gì và vì sao cần đảm bảo tính nguyên bản?

Vai trò của chuyên gia văn hóa và bảo tàng trong số hóa hiện vật văn hóa

Đảm bảo tính chính xác về lịch sử và ngữ cảnh

Quá trình số hóa không thể chỉ do kỹ sư công nghệ thực hiện. Sự tham gia của các chuyên gia văn hóa, nhà khảo cổ, bảo tàng học và nhà nghiên cứu dân tộc học đóng vai trò quan trọng trong việc xác định đúng nguồn gốc, ngữ nghĩa và giá trị biểu trưng của hiện vật. Điều này giúp bản số hóa không chỉ đẹp về hình thức mà còn chuẩn xác về nội dung văn hóa.

Đưa thông tin giải thích kèm theo hiện vật số hóa

Một hiện vật chỉ thực sự “sống” khi người xem hiểu rõ ý nghĩa của nó. Vì vậy, mỗi bản số hóa nên đi kèm với hệ thống thông tin gồm: mô tả, ngữ cảnh lịch sử, chức năng sử dụng, câu chuyện dân gian liên quan… Những phần này có thể được tích hợp dưới dạng thuyết minh audio, video hoặc văn bản đa ngôn ngữ để phục vụ đa dạng người dùng.

Một số mô hình thành công trong số hóa hiện vật văn hóa tại Việt Nam

Dự án số hóa tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã triển khai dự án số hóa hàng nghìn hiện vật quý giá như trống đồng Đông Sơn, tượng Phật cổ, đồ gốm thời Lý – Trần. Sản phẩm số hóa được trình chiếu trên màn hình tương tác tại bảo tàng, đồng thời tích hợp trên website giúp người xem khám phá từ xa.

Không gian văn hóa số tại các trường đại học

Một số trường đại học ở Việt Nam đã phối hợp với các chuyên gia công nghệ để xây dựng kho dữ liệu hiện vật văn hóa Việt dưới dạng 3D. Sinh viên ngành nhân văn, bảo tàng học, thiết kế… có thể truy cập kho dữ liệu này để học tập, nghiên cứu, từ đó nâng cao nhận thức về di sản văn hóa quốc gia.

Số hóa hiện vật văn hóa là gì và vì sao cần đảm bảo tính nguyên bản?

Số hóa hiện vật văn hóa là giải pháp tối ưu trong công cuộc bảo tồn, quảng bá và giáo dục văn hóa trong kỷ nguyên số. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là đảm bảo tính nguyên bản – yếu tố làm nên linh hồn của mỗi di sản. Chỉ khi thực hiện nghiêm túc, bài bản với sự kết hợp chặt chẽ giữa công nghệ và chuyên môn văn hóa, chúng ta mới có thể tạo ra những bản số hóa giá trị, góp phần gìn giữ và lan tỏa bản sắc dân tộc một cách trọn vẹn.

Liên hệ với chúng tôi để nhận tư vấn chi tiết:
CÔNG TY TNHH GIẢI PHÁP SỐ TOP TOP
Hotline: 081.656.0000
Email: [email protected]
Địa chỉ: 18 Thanh Bình, Mỗ Lao, Hà Đông, Hà Nội.